اصلی ترین دلایل موفقیت و شکست در واکسیناسیون طیور
یکی از اصلی ترین راه های مقاوم کردن طیور در برابر ویروس ها و باکتری ها، انجام واکسیناسیون برای آنها می باشد. در واقع واکسن عاملی است که سبب فعال شدن سیستم ایمنی آنها در برابر عوامل بیماری زا می شود.
اما گاهی اوقات ممکن است، علی رغم واکسیناسیون طیور، شاهد ابتلای آنها به بیماری باشید.که این مورد تحت عنوان “شکست در واکسیناسیون” شناخته می شود.
در این مقاله از چیکن دیوایس به بررسی اصلی ترین دلایل موفقیت و شکست در واکسیناسیون طیور می پردازیم. پس در ادامه ی مطلب همراه ما باشید.
انواع واکسن تزریقی برای طیور
پیش از اینکه به بررسی عوامل تاثیر گذار بر موفقیت و شکست واکسیناسیون طیور بپردازیم، می خواهیم شما را با انواع واکسن های تزریقی به آنها آشنا کنیم. واکسن های تزریقی برای طیور در دو شکل زیر تولید می شوند:
واکسن زنده
نوعی از واکسن می باشد که در آن، در شرایط آزمایشگاهی شدت بیماری زایی را در ویروس و یا باکتری کاهش می دهند. اما عامل بیماری زا بصورت زنده در داخل واکسن وجود دارد. از انواع واکسن های زنده برای طیور می توان به واکسن نیوکاسل، مارک و بورس عفونی اشاره کرد.
نکته : واکسن زنده قادر است ایمنی طولانی تر و قوی تری را ایجاد کند اما اگر به درستی تزریق نشود، خطر ابتلا به بیماری را افزایش می دهد.
واکسن غیر زنده
در واکسن غیر زنده، ذرات ویروس و یا باکتری ها در شرایط آزمایشگاهی تکثیر شده و پس از آن برای جلوگیری از بیماری زایی کشته می شوند. واکسن آنفولانزای پرندگان، وبا و کوکسیدیوز از این دسته می باشند.
نکته : استفاده از واکسن غیرزنده ایمن تر و آسان تر است اما برای ایجاد ایمنی نیاز به تزریقات مجدد دارد.
نکته : واکسن های زنده بیشتر در طیور گوشتی برای ایجاد ایمنی طولانی، و واکسن های غیر زنده در طیور تخم گذار برای پاسخ ایمنی سریع تزریق می شوند.
چه عواملی سبب شکست در واکسیناسیون طیور می شوند؟
عوامل متعددی می توانند در شکست واکسیناسیون طیور نقش داشته باشند. این عوامل یا مربوط به خود واکسن هستند، یا بستگی به نحوه ی اجرای واکسیناسیون دارند و یا به خاطر شرایط خود طیور رخ می دهند. که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
۱) عوامل مربوط به واکسن
عدم توجه به موارد زیر درمورد واکسن ها می تواند در شکست در واکسیناسیون طیور نقش موثری داشته باشد:
عدم وجود سویه ی بیماری زا
یکی از اصلی ترین دلایل شکست در واکسیناسیون ، عدم وجود سویه ی مورد نیاز در آن جهت ترشح پادتن ها و ایمن سازی بدن طیور در مقابل بیماری می باشد.
در این حالت حتی اگر واکسن به طرز صحیحی تزریق شود و تا میزانی پرنده را در برابر بیماری مقاوم کند، اما باز هم بدن آن در برابر سویه ی بیماری زا حساس خواهد بود.
کیفیت پایین واکسن
از دیگر دلایل شکست در واکسیناسیون طیور، کیفیت پایین و نامناسب واکسن می باشد. با وجود اینکه امروزه در شرکت های سازنده ی واکسن، کنترل کیفی آنها با بیشترین دقت انجام می شود، اما واکسن های زنده ممکن است به دلیل شرایط نامناسب فرایند های تهیه و توزیع، غیرفعال شوند.
غیرفعال شدن واکسن
یکی از مواردی که از طرف شرکت سازنده بر روی بسته بندی واکسن ها درج می شود و تولید کننده تاکید بسیاری بر رعایت آنها دارد، نحوه ی تهیه، نگهداری و مصرف واکسن زنده می باشد.
در صورت عدم استفاده از آب مقطر در تهیه ی محلول واکسن، ترکیبات موجود در آب و همچنین تغییرات PH سبب تخریب ویروس و غیرفعال شدن واکسن می شود. همچنین دمای نامناسب نیز می تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
۲) نحوه ی اجرای واکسیناسیون
رعایت نکردن موارد زیر می توانند سبب شکست در واکسیناسیون طیور شوند:
حمل و نقل نامناسب واکسن
هر گونه اختلال در روند حمل و نقل، دما و نحوه ی نگهداری، تهیه و توزیع واکسن می تواند در شکست واکسیناسیون طیور موثر باشد. بنابراین لازم است به شرایط و ضوابط مربوط به حمل و نگهداری واکسن توجه ویژه ای شود.
شیوه ی ناصحیح انجام واکسیناسیون
علاوه بر رعایت شرایط مربوط به حمل و نقل واکسن، باید نحوه ی اجرای واکسیناسیون نیز طبق اصول مناسبی باشد. تزریق واکسن به طیور می تواند از طریق زیرجلدی، آب آشامیدنی، قطره ی چشمی، اسپری و … انجام شود. اما موارد زیر می توانند در شکست واکسیناسیون طیور موثر باشند :
- تزریق واکسن از طریق آب آشامیدنی و یا اسپری، می تواند تاثیر کافی را نداشته باشد و بسیاری از طیور در نقاط مختلف سالن و یا آشیانه واکسینه نشوند.
- واکسیناسیون طیور با قطره ی چشمی نیز می تواند سبب عدم ایجاد ایمنی یکنواخت در گله شود. همچنین واکسن های غیر زنده تاثیر کمتری را در ایجاد ایمنی خواهد داشت.
- در روش تزریقی در صورتی که دستگاه تزریق کالیبره نشده باشد و یا سرنگ اتوماتیک آن به درستی کار نکند، واکسیناسیون به درستی انجام نخواهد شد.
بیشتر بخوانید : جهت اطلاع از چگونگی کنترل بیماری های در طیور بومی روی لینک مقابل کلیک کنید : نحوه ی کنترل بیماری ها در مرغ بومی
۳) عوامل مربوط به سیستم بدنی طیور
اگر که طیور از لحاظ سلامت بدنی در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشند، در این حالت واکسیناسیون آنها با شکست مواجه خواهد شد. در ادامه به بررسی عوامل مربوط به سلامتی طیور که در شکست فرایند واکسیناسیون موثر می باشند می پردازیم:
بیماری
هنگام بیماری در طیور، به خصوص بیماری هایی نظیر گامبورو، کم خونی عفونی و مایکوتوکسیکوز سیستم ایمنی پرنده بسیار ضعیف شده و قادر به عملکرد صحیح نخواهد بود. به این ترتیب بدن پرنده قادر نخواهد بود به درستی به واکسن تزریق شده پاسخ دهد و همین عامل سبب شکست در واکسیناسیون خواهد شد.
همچنین در صورتی که طیور در دوره ی نهفته ی بیماری به سر ببرند، با وجود تزریق واکسن به شیوه ی صحیح، شاهد بیماری در آنها خواهید بود چراکه تقریبا ۵ روز زمان لازم است تا پرنده در برابر بیماری ایمن شود.
استرس
استرس طیور می تواند ناشی از شرایط محیطی نامناسب، تغذیه ی ناکافی، تغییرات دمایی و رطوبتی، بیماری و … باشد. این عوامل در کاهش توانایی طیور در ایجاد پاسخ ایمنی به واکسن موثر می باشند و می توانند فرایند واکسیناسیون را با شکست مواجه کنند.
وجود پادتن های مادری در بدن جوجه ها
جوجه ها در روزهای اول به خاطر ایمن شدن توسط مادران خود، ممکن است پاسخ ایمنی مناسبی را در برابر واکسن های تزریق شده به آنها ایجاد نکنند. در واقع در صورتی که مادر جوجه واکسینه شده و از ایمنی بالایی در برابر بیماری ها برخوردار باشد، آن را به جوجه های خود منتقل می کند. در این صورت جوجه ها از ایمنی مادری علیه بیماری ها برخوردار خواهند بود و روند واکسیناسیون آنها به درستی پیش نخواهد رفت.
نکته : کنترل سطح پادتن ها در جوجه های تازه متولد شده، قبل از واکسیناسیون آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
عوامل موثر بر موفقیت و اکسیناسیون
تضمین موفقیت در واکسیناسیون طیور، بسته به رعایت مواردی می باشد که در ادامه آنها را بیان می کنیم:
سلامت گله
قبل از انجام واکسیناسیون طیور شما باید در شرایط سلامتی مناسبی قرار داشته باشند. پرندگانی که سالم بوده و عاری از هر گونه بیماری باشند، پاسخ ایمنی بهتری ایجاد کرده و واکسیناسیون آنها با موفقیت انجام خواهد شد.
کنترل استرس طیور
یکی از دلایل موفقیت در واکسیناسیون طیور، این است که در آرامش باشند. از آنجایی که خود فرایند واکسیناسیون شرایطی استرس زا برای طیور است ، بنابراین شیوه ی صحیح نگهداری از آنها می تواند نقش موثری را در عدم تشدید فشار عصبی، روانی و متابولیکی و ایجاد پاسخ ایمنی بهتر داشته باشد.
بیشتر بخوانید : به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش های مقابله با استرس گرمایی طیور روی لینک مقابل کلیک کنید : راه های درمان استرس گرمایی طیور
حمایت از سلامت جوجه ها
جهت جلوگیری از ایجاد عفونت های ثانویه ی باکتریایی می توانید از آنتی بیوتیک ها برای طیور استفاده کنید. به این ترتیب از بروز این عفونت ها در بدن طیوری که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است، جلوگیری خواهید کرد.
همچنین استفاده از مولتی ویتامین مخصوص پرندگان، می تواند تاثیر مثبتی را در تحریک ترشح پادتن ها و کاهش میزان استرس طیور داشته باشد. انجام این راهکارها موفقیت واکسیناسیون را برای طیور شما تضمین خواهد کرد.
نکته : دقت داشته باشید که آنتی بیوتیک ها را به صورت جداگانه در اختیار طیور قرار دهید و آنها را با واکسن مخلوط نکنید.
بیشتر بخوانید : در صورتی که تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد آنتی بیوتیک های مورد استفاده برای طیور داشته باشید، بر روی لینک مقابل کلیک کنید : آنتی بیوتیک مناسب طیور
تهیه ی واکسن سالم و با کیفیت
واکسن ها باید از حرارت و نور مستقیم خورشید در امان باشند. همچنین باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد تا زمان مصرف نگهداری شوند. حمل و نقل واکسن ها لازم است بدون توقف و در خنک ترین ساعات شبانه روز و با استفاده از یخچال های مخصوص یا ظرف یخ انجام گیرد.همچنین پس از رسیدن واکسن ها به محل مورد نظر، باید آنها را تا زمان مصرف در یخچال نگهداری کرد.
نکته : توجه داشته باشید که واکسن های زنده نباید منجمد شوند زیرا در این حالت غیرفعال شده و کارایی خود را از دست می دهند.
تعیین زمان مناسب برای واکسیناسیون
واکسیناسیون طیور باید در سن مناسب و زمان مناسبی از روز انجام شود. به همین دلیل برای موفقیت در واکسیناسیون لازم است تا با یک دامپزشک حرفه ای مشورت کنید تا برنامه ی دقیقی را برای انجام واکسیناسیون برای طیور شما ارائه دهد.
دامپزشک این برنامه را بر اساس میزان شیوع بیماری در منطقه، سلامت طیور، میزان پادتن مادری جوجه ها، نوع واکسن، سن جوجه و … تنظیم می کند.
رعایت اصول بهداشتی
همانگونه که ذکر شد، واکسن های زنده همان عوامل بیماری زای زنده می باشند. اگر به هنگام استفاده از آنها دقت کافی را نداشته باشید و به محیط اطراف ریخته شوند می توانند تاثیر منفی بر سلامت طیور داشته باشند.
نکته : در صورت ریختن واکسن های زنده باید از محلول های ضد عفونی قوی در محل استفاده کنید تا عوامل بیماری زا را از بین ببرید.
همچنین بعد از استفاده از واکسن شیشه های آن هار ا سوزانده و یا با محلول ضد عفونی قوی، عوامل بیماری زای آنها را تخریب کنید. رعایت این موادر در موفقیت واکسیناسیون طیور بسیار موثر واقع خواهد شد.
سخن آخر
در این مقاله از وبسایت چیکن دیوایس، درباره ی انواع واکسن مورد استفاده برای طیور بحث کرده و دلایل موفقیت و شکست در واکسیناسیون آنها را برای شما بیان کردیم. بنابراین در صورت رعایت نکات گفته شده می توانید تا حد زیادی از شکست در واکسیناسیون جلوگیری کرده و سیستم ایمنی طیور خود را در برابر عوامل بیماری زا تقویت کنید.