جیره نویسی مرغ | تامین خوراک مرغ

جیره نویسی مرغ و تامین خوراک مرغ

جیره نویسی مرغ : در پرورش مرغ بومی و پرورش دیگر طیور در دنیای مدرن، تغذیه یکی از ارکان مهم بوده و جیره نویسی رکن مهم تغذیه و روشی ریاضی برای تامین ترکیب دان مصرفی مرغ ها است.

دستگاه جوجه کشی ۹۶ عددی ایزی باتور ۲

» مناسب برای جوجه کشی از مرغ

» دارای سیستم انتخاب پرنده

» قابلیت کارکرد با باتری ۱۲ ولت

قیمت : ۷,۱۰۰,۰۰۰ تومان

مشاوره خرید دستگاه

توضیحات و خرید

فرایند جیره نویسی مستلزم استفاده از اطلاعات به روز در زمینه نیازهای غذایی دستجات مختلف مرغ و ارزش غذایی مواد خوراکی متعدد و گوناگون مورد استفاده در جیره آنها و در واقع سومین گام در حوزه تغذیه مرغ ها است. در این مقاله از وبلاگ چیکن دیوایس در مورد جیره نویسی مرغ و تأمین خوراک طیور بحث خواهیم نمود.

به باور کارشناسان تغذیه، لازم است موارد احتیاطی متعددی در مراحل پیش و پس از جیره نویسی، مد نظر قرار گیرد. مشخصات منحصر بفرد و ویژه برخی مواد خوراکی؛ مواد متنوع ضد تغذیه ای آنها؛ سموم و آلاینده های محیطی، میکروبی و انباری؛ شرایط انبارداری و خسارات فیزیکی ناشی از توسعه فساد قارچی و میکروبی در مواد ذخیره شده؛ دقت روش نمونه برداری مواد خوراکی: استفاده از فن آوری های مدرن برای اندازه گیری ارزش انرژی و مواد مغذی موجود در مواد خوراکی؛

فناوری های مدرن تهیه دان از قبیل فرایندهای پلت، اکسترود و اکسپند کردن دان؛ شرایط انبارداری، نگهداری و حمل و نقل دان آماده از نظر حفظ کیفیت آن؛ سیستم مرغداری و درجه بندی آن ها از نظر صنعتی یا سنتی و ارگانیک یا غیرارگانیک بودن آن؛ روش خوراک دهی و استفاده از محدودیتهای استفاده از تکنیک قابلیت هضم مواد مغذی به خصوص اسیدهای آمینه و موارد متعدد دیگر از جمله آنها هستند.

جیره نویسی چیست

موارد فوق و ملاحظات بیشمار دیگری را که می توان آنها را به مثابه اطلاعات تکمیلی جیره نویسی مرغ دانست به ویژه در کارخانجات دان سازی از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا علاوه بر تأمین نیاز غذایی مرغها، همزمان سودآوری واحد تولیدی و ایجاد مطلوبیت اقتصادی و بهداشتی دان تولیدی نزد مصرف کننده را نیز مد نظر قرار می دهند.

کتاب جیره نویسی طیور

در نتیجه در حوزه تأمین فراورده های پروتئین حیوانی در سطح جهان، صنعت پرورش مرغ به عنوان بزرگترین گزینه مورد توجه ملل و دولت مختلف است. در این سالیان، حدود ۷۰ درصد پیشرفتهای فیزیکی در صنعت در حوزه ژنتیک بوده است. در کنار پیشرفتهای ژنتیکی که در گرو تعداد اندکی از شرکت های بزرگ فراملی است، بدنه اصلی شاغلین این صنعت در پرورش عملی مرغ ها ملزم به رعایت نکات فنی و پیشرفت های علمی در سه حوزه مدیریت، بهداشت و تغذیه هستند.

« جیره نویسی مرغ » از ارکان اصلی بخش تغذیه و به معنی تعیین مقدار کمی مواد خوراکی است که باید در هم آمیخته شده و مخلوط یکنواخت و منفردی به نام «جیره» برای دسته ای از مرغ ها ایجاد شود که تمامی نیازهای مواد مغذی آنها را در حد مناسب فراهم سازد بدون اینکه مقادیر اضافی آن در جیره وجود داشته باشد.

خوراک و خوراک دهی بالغ بر ۷۰ درصد هزینه های تولید مرغداری ها را به خود اختصاص می دهد و لذا تأمین جیره های «متوازن»، «دقیق» و «اقتصادی»” نقش مهمی در افزایش عملکرد و حداکثرسازی عایدی مرغداری ها دارد به ویژه اینکه شرکتها و کارخانجات دان سازی در چرخه تأمین مواد غذایی مرغها، نقش اساسی دارند. در سالن های پرورش برای کاهش هزینه های تولید دان مرغ را با دستگاه های آسیاب و میکسر تولید میکنند.

نکات مهم در هنگام تهیه جیره مرغ

جیره نویسی، یک علم و در ضمن یک هنر است و باید جیره نویس مطالبی در زمینه نیازمندیهای مرغ ها و نیز ارزش غذایی مواد خوراکی بداند. ترکیب مواد مغذی جیره نهایی نشان میدهد که ان جیره برای دسته خاصی از طیور (مثلا جوجه گوشتی، پولت تخمی، مرغ تخمگذار یا مرغ مادر) مناسب است.

مهمترین شاخص جیره نویسی طیور، انرژی قابل متابولیسم و پروتئین خام جیره است ولی غلظت مواد معدنی و اسیدهای آمینه نیز حائز اهمیت فوق العاده است.

اخیرا در جیره نویسی جوجه های گوشتی، اسید آمینه «لایزین» به عنوان اسید آمینه مبنا در نظر گرفته شده و پس از تعریف نسبت مشخص انرژی به لایزین، سایر مواد مغذی به ویژه دیگر اسیدهای آمینه نسبت به لایزین تنظیم می شود.

برخی مواد مغذی بر قابلیت استفاده دیگر مواد مغذی تأثیر می گذارند، لذا تعریف نسبت معین بین آنها (به ویژه اسیدهای آمینه) به معنی آن است که همه مواد مغذی به صورت مؤثر مورد استفاده بدن قرار گیرند. فرایند جیره نویسی رشد و تولید مناسب مرغ ها مستلزم آن است که تمامی مواد مغذی مورد نیاز آنها فراهم شود و جنبه های فیزیکی، خوراک دهی و بهداشتی آن، مد نظر قرار گیرد.

از طرفی مواد خوراکی مختلف دارای جیره نویسی مرغ آن است که مخلوط جیره به دست آمده هم ارزان باشد و هم به بهترین وجهی نیازمندی های مرغ و دیگر جنبه های فیزیکی و عملی جیره به ویژه از نظر خوراک دهی را تأمین کند.

الف- «نیازهای غذایی طیور» از نظر مواد مغذی مختلف اولین گام در فرایند جیره نویسی است.

این فرایند ظاهراً عمل جداگانه ای است که مستقیماً توسط عامل جیره نویسی مرغ انجام نمی شود بلکه قبلاً توسط محققین انجام شده و نتیجه کار آنها در جیره نویسی مورد استفاده قرار میگیرد.

مواد تشکیل دهنده دان مرغ چیست؟

در تهیه دان مرغ از غلاتی همچون گندم یا ذرت، روغن گیاهی مایع، مواد پروتئین دار نظیر کنجاله سویا، کنجاله آفتابگردان، پودر گوشت و ماهی، کنسانتره ۵ درصد، صدف معدنی یا سنگ آهک و برخی محرک های رشد و افزودنی های مجاز استفاده میشود.

برای تغذیه مرغ ذرت بهتر است یا گندم؟

در تهیه دان مرغ، ذرت و گندم از جمله مهمترین غلات می باشند که انرژی جیره را تأمین میکنند. به هم دلیل در تهیه دان مرغ معمولا از هر دو آنها استفاده میشود. در دان مرغ درصد ذرت بیشتر از گندم است ولی با اضافه نمودن برخی آنزیم ها به جیره میتوان مقدار گندم جیره را افزایش داد.

آیا تغذیه مرغ با ضایعات رستوران و نانوایی مشکلی دارد؟

ضایعات نان به دلیل وجود کپک و نمک بالا در نان برای تغذیه مرغ ها توصیه نمیشود. همچنین ضایعات رستوران نیز نمک و چربی بالایی دارد. ولی اگر این ضایعات فاقد آلودگی باشند حداکثر به میزان ۱۵ درصد جیره میتوان از آنها برای تغذیه مرغ بومی استفاده کرد.

اموزش جیره نویسی دستی طیور

این نیازها با تغییر سن، نوع مرغ (تخمگذار یا گوشتی)، سطح تولید و … تغییر می کند. از خصوصیات برجسته صنایع ژنتیک، تغذیه و بهداشت طیور به سرعت انتقال یافته و در دسترس بدنه اجرایی و عملیاتی این صنعت و در نهایت مرغ داران قرار میگیرد زیرا اجرای تحقیقات طیور آسان تر از سایر حیوانات (بویژه دام های بزرگ) است، تأمین تعداد مرغ مورد نیاز برای اجرای آزمایشات اشکال چندانی ایجاد نمی کند و مرغ ها سرعت رشد و طول عمر مناسبی برای انجام این گونه آزمایشات دارند.

در حال حاضر و با توجه به نقش مهم فراورده های مرغ در تأمین نیازهای غذایی جماعات بشری، تحقیقات و سرمایه گذاری های زیادی در این زمینه انجام شده و لذا اطلاعات نسبتاً کاملی در مورد نیازهای غذایی مرغ ها در دسترس است.

احتیاجات غذایی دستجات مختلف مرغ به صورت جداول منظمی در نشریات انجمنهای ملی طیور در کشورهای مختلف، تدوین و ارائه می شود و نیاز تمامی مواد مغذی که در حال حاضر بالغ بر ۴۰ ماده مغذی می شود به شیوه دقیق عرضه می گردد.

یکی از پیشرفتهایی که اخیراً در این حوزه دیده میشود، تهیه جداول نیازهای غذایی سویه های مختلف جوجه های گوشتی و مرغ های تخمگذار توسط شرکتها و مؤسسات بزرگ ژنتیکی است که این سویه ها را تولید و به بازار جهانی عرضه می کنند.

برای مثال «راسی»، «کاب» و «آربورآیکرز» سه سویه مهم جوجه گوشتی در بازار ایران هستند. ژنتیک برتر این سویه ها (از نظر خصوصایت رشد و کارایی تبدیل غذایی) توسط شرکتهای بزرگ خارجی مهندسی شده و تولید جوجه های تجاری آنها در قالب کار شرکتی در ایران دنبال می شود.

جیره نویسی مرغ تخمگذار

یک نمونه جیره غذایی برای تولید نیم تن خوراک مرغ تخمگذار در جدول زیر به تصویر کشیده شده است.

جیره نویسی مرغ بومی

مرغ بومی بیشتر برای تولید تخم مرغ محلی پرورش داده میشود. مرغ های تخمگذار برای ادامه فرایند تخمگذاری به کلسیم بیشتری نیاز دارند. در ادامه یک نمونه جیره مرغ تخمگذار بومی توضیح داده شده است. در این جیره کنسانتره ۵ درصد بعنوان بخشی از جیره که ریز مغذی ها را شامل میشود، عنوان شده است. کنسانتره ۵ درصد مخصوص مرغ های تخمگذار توسط شرکت های مختلفی به بازار عرضه میشود که شامل مکمل ها و ریز مغذی ها، انواع مواد معدنی و افزودنی های مهم برای مرغ ها می باشد. این نوع کنسانتره ها به صورت فرموله شده تهیه میشوند.

جیره نویسی مرغ گوشتی

خوراک مرغ گوشتی

مرغ های گوشتی دوره رشد بسیار کوتاهی داشته و برای رشد سریع به پرتئین ها و اسیدآمینه های مختلفی نیاز دارند. در تغذیه مرغ گوشتی نیز میتوان از مواد غذایی مختلفی استفاده کرد. همچنین جیره مرغ گوشتی حداکثر تا ۲۰ درصد میتواند شامل گندم باشد. اما باید در نظر داشته باشید چه برای تغذیه جوجه های گوشتی و یا تخمگذار نباید تا ۱۰ روز اول به آنها گندم داده شود.

ترکیبات اصلی جیره مرغ

نیاز مواد مغذی دستجات مختلف مرغ، در قالب ۶ دسته مواد مغذی اساسی شامل انرژی قابل متابولیسم، پروتئین خام، اسیدهای امینه (ضروری، نیمه ضروری و غیرضروری)، اسیدهای چرب ضروری (به ویژه اسید لینولئیک)، مواد معدنی (پرمصرف و کم مصرف) و ویتامین ها (محلول در چربی و محلول در آب) تنظیم می گردد.

درک این اعداد و ارقام، مستلزم آشنایی کافی با مفاهیم علمی است که در پس و پشت هر یک از آنها وجود داشته و در تاریخچه نسبتاً بلند این گونه تحقیقات دنبال شده و ادامه دارد.
لازم به ذکر که برخی مواد مغذی (به ویژه مواد معدنی کم مصرف و ویتامین ها) به صورت پیش مخلوط آماده به بازار عرضه می شود و جیره نویس برای تأمین آنها در جیره مرغها، درصد معینی از آن را در فرمول جیره در نظر میگیرد.

کارخانجات بزرگ دان سازی اغلب فرمول پیش مخلوط های مورد نیازشان را در کارخانه و با استفاده از مواد اولیه خالص ویتامینی و معدنی مخلوط می کنند. در حال حاضر و به لحاظ عملی و با توجه به دسترسی به پیش مخلوطهای معدنی – ویتامینی و نیز

دو ماده اولیه مهم (ذرت و کنجاله سویا) که در اغلب کشورها به عنوان پایه اصلی جیره طیور بکار می روند، اساساً ۱۰ ماده مغذی کلیدی در جیره نویسی در نظر گرفته می شوند: انرژی قابل متابولیسم، ۶ اسید آمینه (متیونین، سیستین، لایزین، ترئونین، آرژینین و تریپتوفان)، ۳ عنصر معدنی (کلسیم، فسفر و سدیم).

آموزش جیره نویسی مرغ

ب- «ارزش غذایی مواد خوراکی» دومین گام جیره نویسی طیور، ارزشیابی مواد خوراکی از نظر تک تک مواد مغذی است که در مبحث قبل به آنها اشاره شد. این فرایند نیز توسط آزمایشگاهها و شرکتهای مختلف انجام شده و نتایج به دست آمده توسط عامل جیره نویسی مستقیماً مورد استفاده قرار میگیرد.

مواد خوراکی مختلف مورد استفاده در جیره طیور را می توان به شیوه زیر دسته بندی کرد:
۱- «منابع انرژی» شامل غلات (ذرت، گندم، سورگوم، جو و …)، فراورده های جانبی غلات (سبوس گندم، سبوس برنج، نرمه گندم، …) چربی (پس ماند کشتارگاه) و روغن (پسماند رستورانها، روغن های نباتی و اسیدهای چرب)
۲- «منابع پروتئین» شامل منابع گیاهی (کنجاله های سویا، کانولا، تخم پنبه، افتابگردان، بادام زمینی و…)، حیوانی (پودر گوشت، پودر ماهی، پودر مرغ، پودر پر و …) و اسیدهای آمینه خالص (متیونین، لایزین، ترئونین و تریپتوفان)
۳- «منبع فسفر قابل هضم» عاری از آلودگی همچون دی کلسیم فسفات، مونوکلسیم فسفات و سنگهای فسفاته
۴- «منبع کلسیم» (همچون کربنات کلسیم و …)،
۵- «منبع سدیم» مثل نمک طعم
۶- «پیش مخلوط معدنی»
۷- «پیش مخلوط ویتامینی»
۸- «افزودنیها» شامل داروهای ضد کوکسیدیوز، محرک های رشد، رنگدانه ها، طعم دهنده ها، …
از میان انبوه مواد قابل استفاده در جیره طیور، در هر منطقه تعداد محدودی قابل دسترس است.

لذا نخست لازم است «مواد خوراکی موجود» برای استفاده در جیره تعیین شود. «مقدار کمی» این مواد به همراه «محدودیت فیزیکی» مصرف آنها و نیز «عوامل ضد تعذیه ای» آنها مورد توجه قرار میگیرد. همچنین لازم است به منظور کاهش قیمت تمام شده جیره، «قیمت مواد خوراکی» مقایسه شود.

عملیات ریاضی جیره نویسی

با در دست داشتن اطلاعات بالا، عملیات ریاضی تعیین فرمول جیره انجام شده و تعیین میگردد که چه مقدار از هر یک از مواد خوراکی با هم مخلوط شوند تا ترکیب نهایی، دقیقا نیاز غذایی گروه خاصی از مرغ ها را با توجه به سن، وضعیت تولید و … آنها فراهم سازد.

توجه که وقتی از تعداد معدودی از مواد خوراکی استفاده می شود، جیره نویسی کار آسانتری است ولی در این صورت به ندرت تمامی مواد مغذی مورد نیاز مرغ تأمین می شود.

بنابراین در اغلب موارد تعداد بیشتری از مواد خوراکی را در ترکیب جیره نهایی بکار میبرند. جیرہ نویسی به عنوان یکی گلوگاههای مهم ادارہ تغذیه واحدهای مرغداری ما را مطمئن می سازد که مواد خوراکی مورد استفاده به شکلی اقتصادی فراهم شده و موجب بهینه سازی عملکرد تولید و رشد مرغ ها می شود.

بنابراین رعایت دقیق نکات فنی و کلیدی جیره نویسی مستلزم در اختیار داشتن دانش مناسبی در زمینه نیازمندیهای طیور و خصوصیات مواد خوراکی است.

اغلب تولیدکنندگان بزرگ مقیاس به کمک تجهیزات مرغداری برای تأمین جیره های غذایی مورد نیاز گله های خود، رأساً به تولید جیره می پردازند و لذا لازم است اصول جیره نویسی را به درستی بدانند تا خطاهای کوچک آنها در زمینه جیره نویسی و عدم توازن احتمالی آن در گله های بزرگ ، نتیجه منفی به بار نیاورد.

جیره نویسی به کمک نرم افزارهای کامپیوتری

امروزه جیره نویسی عملی طیور، با استفاده از نرم افزارهای مناسب و با استفاده از کامپیوتر انجام می شود که قادر است با سرعت فوق العاده بالا، عملیات ریاضی پیچیده و متعدد مورد نیاز فرایند جیره نویسی را انجام دهد. همچنین نرم افزارهای فوق، امکان کنترل نتیجه نهایی جیره را در هر لحظه برای ما فراهم می سازند تا کنترل ها و چکهای لازمه به موقع انجام شود.

د- «کنترل جیره». بهترین راه چک کردن جیره نهایی، آنالیز آن در آزمایشگاه و یا خوراندن آن به گروه کوچکی از جوجه ها و چک کردن عملی کفایت مندی جیره است.

بدیهی است اگر مواد خوراکی مورد استفاده برای ما شناخته شده و مواد مغذی به دست آمده معین باشد، نیازی به این کار نیست. با این همه اگرچه متوسط ترکیب مواد مغذی بسیاری از مواد خوراکی شناخته شده است ولی اغلب دسته ها و بج های مختلف یک ماده خوراکی اختلاف نشان میدهند.

برای مثال در سالهای خشکسالی کیفیت محصول غله کاهش مییابد و باید در جیرهنویسی آن را به نوعی لحاظ کرد. مختصات جیره غذایی مرغ ها و نیازمندیهای آنها با عرضه «سویه های ژنتیکی جدید» و نیز «شرایط آب و هوایی» مختلف تغییر می کند.

بعلاوه ثبت مشخصات جیره و ایجاد امکان «ردیابی کیفی» جیرہ اهمیت دارد. برخی کارخانجات بزرگ دان سازی در جهان، در صورت استفاده از مواد غذایی جدید، یا بکار بردن ترکیب مغذی جدید و یا حتی حضور احتمالی یک ماده افزودنی (از قبیل مواد دارویی یا آنزیم) جیره های قابل عرضه خود را بعد از بررسی «عکس العمل» مرغ (افزایش وزن، مصرف غذا و ضریب تبدیل غذایی)، «قابلیت هضم و جذب»، «ترکیب لاشه»، «وضعیت اسکلت» جوجه های پرورشی، «سلامت» و حتی بررسی «سطح تحمل» پرنده نسبت به یک جیره خاص معرفی میکنند.

جمع بندی

خوراک مصرفی روزانه مرغ ها با توجه به نژاد و هدف پرورشی متفاوت است. جیره مرغ بایستی مطابق آب و هوا، فرایندهای طبیعی بدن و فیزیولوژی این پرنده تهیه شود. همچنین در زمان تهیه جیره بایستی به میزان انرژی و ترکیب صحیح مواد غذایی و مغذی دقت شود. در غیر اینصورت بازدهی تولید کاهش یافته و امر پرورش مرغ مقرون به صرفه نخواهد بود. به همین دلیل فرایند تهیه دان مرغ تخمگذار و یا گوشتی حساس و پیچیده می باشد.

جیره غذایی مرغ ها بایستی بر اساس استانداردهای جهانی و زیر نظر کارشناسان تغذیه ای دام و طیور تهیه شود. در این مقاله ما چند نمونه دان مرغ تخمگذار و گوشتی را ارائه کردیم. ولی اگر قصد راه اندازی خط تولید دان مرغ دارید و یا می خواهید دان مصرفی مرغ های خود را در محل مرغداری تهیه کنید، باید از قبل با متخصصان تغذیه طیور مشورت نمایید.